Ciljevi rezidbe i formiranja uzgojnog oblika
Iako će u nerodnim godinama uvijek biti potrebno obaviti rezidbu do određene mjere, naglasak ipak treba staviti na formiranje uzgojnog oblika. Idealno bi bilo da se porast mladog drveta usmjeri na grane koje će biti stalno prisutne na rodnom stablu, pri čemu treba izbjeći suvišan porast koji će se ukloniti prije dolaska na rod. Tehnika formiranja uzgojnog oblika treba da potakne ranu rodnost i razvoj snažne osnovne strukture grana,koje će nositi težinu roda u narednim godinama. Osnovni oblik treba da omogući formiranje i održavanje optimalnog oblika stabla. Formiranje uzgojnog oblika takođe treba da omogući razvoj stabla,koje će se u narednim godinama lako održavati. U smislu ovog održavanja, rezidba je uzgojna tehnika na koju formiranje uzgojnog oblika najviše utječe. Rezidba starijih stabala u velikoj mjeri predstavlja popravku ranije naćinjenih grešaka i propusta.
Iako će u nerodnim godinama uvijek biti potrebno obaviti rezidbu do određene mjere, naglasak ipak treba staviti na formiranje uzgojnog oblika. Idealno bi bilo da se porast mladog drveta usmjeri na grane koje će biti stalno prisutne na rodnom stablu, pri čemu treba izbjeći suvišan porast koji će se ukloniti prije dolaska na rod. Tehnika formiranja uzgojnog oblika treba da potakne ranu rodnost i razvoj snažne osnovne strukture grana,koje će nositi težinu roda u narednim godinama. Osnovni oblik treba da omogući formiranje i održavanje optimalnog oblika stabla. Formiranje uzgojnog oblika takođe treba da omogući razvoj stabla,koje će se u narednim godinama lako održavati. U smislu ovog održavanja, rezidba je uzgojna tehnika na koju formiranje uzgojnog oblika najviše utječe. Rezidba starijih stabala u velikoj mjeri predstavlja popravku ranije naćinjenih grešaka i propusta.
Količina i kvalitet roda jabuke zavise od odnosa između vegetativnog i generativnog porasta. Drvenasta tkiva stabla se “natječu” sa plodovima oko krajnjih produkata listova, i prekomjeran vegetativni rast obavlja se na račun plodova. Umjeren vegetativni porast neophodan je za razvoj velike i funkcionalne lisne površine,kao i novih nosećih grana. Neodgovarajući vegetativni porast utječe na smanjenje rodnosti i veličine plodova. U suštini, pravilnom rezidbom se uklanjaju nerodne grane, održava optimalna bujnost rodnih grana i potiče stalni razvoj novih nosećih grana,koje zamjenjuju one koje su rezidbom uklonjene. Grane mogu biti nerodne iz razloga što je bujnost prevelika ili premala.
Previše bujna stabla mogu se razviti kao reakcija na prekomjerno gnojenje, jaku rezidbu ili gubitak roda. Nedovoljna bujnost može biti posljedica neodgovarajućeg gnojenja, nedovoljne rezidbe ili njenog izostanka, pretjeranog odsijecanja ili zasjenjivanja. Ukoliko su previše zasjenjene, rodne grane će brzo postati nerodne. Za razvoj novih nosećih grana potrebna je umjerena, ali ne prekomjerna bujnost i dobra osvijetljenost.
U prethodnom nabrajanju faktora, periodičnost vezana za izlaganje svijetlosti (ili zasjenjivanje) je od velike važnosti. Često se kaže da je ograničavajući faktor za rodnost jabuke sjena,koju ona pravi vlastitom stablu. Od podjednake je važnosti i sjena susjednih stabala u gusto sađenim nasadima. Iskustva su pokazale da unutar krošnje jabuke postoje jasne svijetlosne zone.
|
Zona do koje stiže ispod 30% ukupnog sunčevog zračenja je manje rodna i daje sitnije plodove neodgovarajuće boje. Ranije je uobičajeno riješenje za ovaj problem bilo ukloniti noseće grane u jako zasjenjenoj unutrašnjosti krošnje. Ovo je na određen način imalo efekta pošto su se tako zaista uklanjali neki plodovi u unutrašnjosti, ali efikasnost nije poboljšana. Pored toga, ovakvom tehnikom su se noseće grane usmjeravale ka gornjem i spoljašnjem dijelu krošnje, što je dovodilo do pojave veoma velikih stabala. Ova pojava, iako nije bila efikasna, mogla se tolerirati pri velikim razmacima sadnje. Na malim razmacima sadnje, ova tehnika brzo dovodi do pojave krošnji,koje se preklapaju i zasjenuju same sebe i jedne druge. Ovaj način rezidbe kojim se formira otvoreno središte krošnje može veoma brzo pretvoriti gusto sađen voćnjak u gustiš koji je nemoguće kontrolirati.
Stabla sa otvorenim centralnim dijelom, sklona su formiranju guste krošnje loptastog oblika koja jako zasjenjuje donju trećinu stabla. Ne samo da ovakvo stablo nije rodno svom svojom veličinom, već se njegov dio koji daje najveći rod nalazi na vrhu gdje su plodovi najteže dostupni. U krošnji oblika konusa ili piramide veći dio ukupne lisne mase izložen je odgovarajućoj količini svijetlosti, pa je i nerodna zona manja. Pored toga, najveći dio plodova razvija se u donjem dijelu drveta,što olakšava mjere njege i berbu.. Krošnja konusnog oblika zahtjeva centralnu vođicu(centralna grana), otvoreni raspored grana koji omogućava prodor svijetlosti u unutrašnjost krošnje, horizontalno postavljene grane, i gornje grane koje su tako postavljene i skraćene da na grane ispod njih bacaju najmanju moguću sjenu. Tehnike formiranja uzgojnog oblika trebalo bi da budu usmjerene ka zasnivanju najefikasnijeg oblika krošnje, dok ga tehnike rezidbe trebaju održavati tokom trajanja rodnosti nasada.
Kao što izloženost svijetlosti utječe na proizvodnju hranljivih materija u listovima, oblik i veličina krošnje utječu na njihovu distribuciju. Za razliku od manjih, velika stabla imaju više osnovnih nego rodnih grana. Odavde proizilazi da se u većim krošnjama transformiše veća količina hranljivih materija u materije koje služe za porast drveta. Zbog jako zasjenjenog centralnog djela, unutrašnji djelovi skeletnih grana u krošnjama sa otvorenim centralnim djelom su nerodni, čak iako su njihovi vanjski krajevi rodni. Stabla konusnog oblika iste visine i rasporeda grana imaju manje potpornih grana, vršne grane su kraće i grane su rodne sve do debla. Takođe imaju mnogo manje osnovnih grana po jedinici površine od stabala sa otvorenim centralnim dijelom; shodno tome, veća količina asimilata iz listova dostupna je za formiranje plodova. Stabla u nasadima guste sadnje treba da imaju najviše rodnih, a najmanje strukturnih grana.
Iz svega što je navedeno do sada, može se zaključiti da su osnovni razlozi za obavljanje rezidbe postizanje što bolje izloženosti krošnje sunčevoj svijetlosti, uklanjanje nerodnih grana i formiranje krošnje do efikasnog i stabilnog oblika. Rezidba omogućava formiranje krupnijih plodova, njihovo ujednačeno zrenje i povećani sadržaj šecera. Pesticidi se bolje raspoređuju i prijanjaju na rezidbom pravilno oblikovanoj krošnji, što mjere zaštite voća čini efikasnijim, a unutrašnjost ovakve krošnje se brže suši nakon kiše. Ovako se omogućava i lakši pristup plodovima za vrijeme berbe.
Opča pravila koja treba poznavati prije nego što se započne sa rezidbom
Kako bi se rezidba obavila na pravilan način, treba poznavati bujnost drveta, odnosno broj i dužinu izdanaka. Na bujnost u velikoj mjeri utječe podloga, tj. da li je ona standardna, srednje patuljasta ili patuljasta. Najveća i najbujnija stabla formiraju se na standardnim podlogama. Patuljaste podloge daju niska stabla male bujnosti, i obično nose veliki broj rodnih pupoljaka. Rezidbu treba izvršiti tako da se stimulira umjeren porast izdanaka. Veličina patuljastih stabala je između ove dvije kategorije i ona se odlikuju bujnim porastom izdanaka, pa ih treba orezivati na način koji će tu bujnost smanjiti. To su uglavnom postiže orezivanjem bujnih izdanaka vršnog dijela drveta koji zasjenjuju donje grane.
Pri orezivanju skeletnih grana, treba znati koje se sekundarne grane i izdanci na njima javljaju:
1. Vodopije su bujni vegetativni izdanci koji iscrpljuju drvo jer koriste hranjive materije neophodne za proizvodnju ploda. Često se javljaju u osnovi kalemljenih stabala, na račvama i na mjestima ranijih rezova.
2. Patrljci i polomljene grane nastaju nakon jakih vjetrova, velikog opterećenja težinom roda ili nepravilne rezidbe. Na ovim mjestima olakšan je prodor insekata i uzročnika bolesti, pa ih treba prikratiti do zdrave grane ili ih potpuno ukloniti.
3. Grane koje rastu nadole formiraju mali broj cvijetnih pupoljaka, zasjenjuju ili se naslanjaju na rodnije skeletne grane, što dovodi do oštećenja kore,a što olakšava prodor insektima i uzročnicima bolesti. Od dvije grane koje se oslanjaju jedna na drugu treba prekratiti ili ukloniti onu koja je manje rodna.
4. Zasjenjene grane u unutrašnjosti krošnje daju rod slabijeg kvaliteta, a berba tih plodova je otežana zbog njihove nedostupnosti.
5. Do ugrožavanja rasta centralne vođice dolazi kada vodopije ili izdanci u blizini vrha drveta prerastu najviši pupoljak stabla centralne vođice. Njih treba prekratiti da drvo ne bi poprimilo lošu strukturu i nepravilan oblik.
6. Uzane račve nastaju kada se grana formira više paralelno nego normalno u odnosu na deblo ili granu sa koje polazi. Kako obje grane rastu, kora između njih počinje da ometa formiranje čvrstog spoja između njih.
7. Žbunasti porast javlja se kada se nekoliko grana razvija iz iste točke porasta na deblu ili grani. Veze tih grana sa osnovom su slabije, pa treba ostaviti izdanak koji ima najbolji položaj, a ostale ukloniti.
8. Rezidba prikraćivanjem ili preusmjeravanjem rasta obavlja se kako bi se ograničio ili skrenuo rast centralne vođice ili grana. Za ograničavanje porasta, granu treba prekratiti do slabog pupoljka ili bočne grančice; za preusmeravanje porasta treba odstraniti dio izdanka do pupoljka, grančice ili grane orijentirane u željenom smijeru.
Također, radi lakše rezidbe, na grani treba prepoznati djelove koji se razlikuju po starosti. Jednogodišnji izdanci pri vrhu grane predstavljaju najmlađe drvo, i na njima još nema bočnih rodnih grančica ili izdanaka, već samo bočnih pupoljaka iz kojih će se u sljedećoj sezoni razviti bočne rodne grančice ili izdanci. U starije drvo spadaju grane starosti dvije ili više godina, koje nose rodne grančice i izdanke. Intenzitet i bujnost porasta poslje rezidbe zavsiti će od starosti djelova drveta koji su orezani.
Slika 2: Rezidba po godinama rasta grana.
Stabla sa otvorenim centralnim dijelom, sklona su formiranju guste krošnje loptastog oblika koja jako zasjenjuje donju trećinu stabla. Ne samo da ovakvo stablo nije rodno svom svojom veličinom, već se njegov dio koji daje najveći rod nalazi na vrhu gdje su plodovi najteže dostupni. U krošnji oblika konusa ili piramide veći dio ukupne lisne mase izložen je odgovarajućoj količini svijetlosti, pa je i nerodna zona manja. Pored toga, najveći dio plodova razvija se u donjem dijelu drveta,što olakšava mjere njege i berbu.. Krošnja konusnog oblika zahtjeva centralnu vođicu(centralna grana), otvoreni raspored grana koji omogućava prodor svijetlosti u unutrašnjost krošnje, horizontalno postavljene grane, i gornje grane koje su tako postavljene i skraćene da na grane ispod njih bacaju najmanju moguću sjenu. Tehnike formiranja uzgojnog oblika trebalo bi da budu usmjerene ka zasnivanju najefikasnijeg oblika krošnje, dok ga tehnike rezidbe trebaju održavati tokom trajanja rodnosti nasada.
Kao što izloženost svijetlosti utječe na proizvodnju hranljivih materija u listovima, oblik i veličina krošnje utječu na njihovu distribuciju. Za razliku od manjih, velika stabla imaju više osnovnih nego rodnih grana. Odavde proizilazi da se u većim krošnjama transformiše veća količina hranljivih materija u materije koje služe za porast drveta. Zbog jako zasjenjenog centralnog djela, unutrašnji djelovi skeletnih grana u krošnjama sa otvorenim centralnim djelom su nerodni, čak iako su njihovi vanjski krajevi rodni. Stabla konusnog oblika iste visine i rasporeda grana imaju manje potpornih grana, vršne grane su kraće i grane su rodne sve do debla. Takođe imaju mnogo manje osnovnih grana po jedinici površine od stabala sa otvorenim centralnim dijelom; shodno tome, veća količina asimilata iz listova dostupna je za formiranje plodova. Stabla u nasadima guste sadnje treba da imaju najviše rodnih, a najmanje strukturnih grana.
Iz svega što je navedeno do sada, može se zaključiti da su osnovni razlozi za obavljanje rezidbe postizanje što bolje izloženosti krošnje sunčevoj svijetlosti, uklanjanje nerodnih grana i formiranje krošnje do efikasnog i stabilnog oblika. Rezidba omogućava formiranje krupnijih plodova, njihovo ujednačeno zrenje i povećani sadržaj šecera. Pesticidi se bolje raspoređuju i prijanjaju na rezidbom pravilno oblikovanoj krošnji, što mjere zaštite voća čini efikasnijim, a unutrašnjost ovakve krošnje se brže suši nakon kiše. Ovako se omogućava i lakši pristup plodovima za vrijeme berbe.
Opča pravila koja treba poznavati prije nego što se započne sa rezidbom
Kako bi se rezidba obavila na pravilan način, treba poznavati bujnost drveta, odnosno broj i dužinu izdanaka. Na bujnost u velikoj mjeri utječe podloga, tj. da li je ona standardna, srednje patuljasta ili patuljasta. Najveća i najbujnija stabla formiraju se na standardnim podlogama. Patuljaste podloge daju niska stabla male bujnosti, i obično nose veliki broj rodnih pupoljaka. Rezidbu treba izvršiti tako da se stimulira umjeren porast izdanaka. Veličina patuljastih stabala je između ove dvije kategorije i ona se odlikuju bujnim porastom izdanaka, pa ih treba orezivati na način koji će tu bujnost smanjiti. To su uglavnom postiže orezivanjem bujnih izdanaka vršnog dijela drveta koji zasjenjuju donje grane.
Pri orezivanju skeletnih grana, treba znati koje se sekundarne grane i izdanci na njima javljaju:
1. Vodopije su bujni vegetativni izdanci koji iscrpljuju drvo jer koriste hranjive materije neophodne za proizvodnju ploda. Često se javljaju u osnovi kalemljenih stabala, na račvama i na mjestima ranijih rezova.
2. Patrljci i polomljene grane nastaju nakon jakih vjetrova, velikog opterećenja težinom roda ili nepravilne rezidbe. Na ovim mjestima olakšan je prodor insekata i uzročnika bolesti, pa ih treba prikratiti do zdrave grane ili ih potpuno ukloniti.
3. Grane koje rastu nadole formiraju mali broj cvijetnih pupoljaka, zasjenjuju ili se naslanjaju na rodnije skeletne grane, što dovodi do oštećenja kore,a što olakšava prodor insektima i uzročnicima bolesti. Od dvije grane koje se oslanjaju jedna na drugu treba prekratiti ili ukloniti onu koja je manje rodna.
4. Zasjenjene grane u unutrašnjosti krošnje daju rod slabijeg kvaliteta, a berba tih plodova je otežana zbog njihove nedostupnosti.
5. Do ugrožavanja rasta centralne vođice dolazi kada vodopije ili izdanci u blizini vrha drveta prerastu najviši pupoljak stabla centralne vođice. Njih treba prekratiti da drvo ne bi poprimilo lošu strukturu i nepravilan oblik.
6. Uzane račve nastaju kada se grana formira više paralelno nego normalno u odnosu na deblo ili granu sa koje polazi. Kako obje grane rastu, kora između njih počinje da ometa formiranje čvrstog spoja između njih.
7. Žbunasti porast javlja se kada se nekoliko grana razvija iz iste točke porasta na deblu ili grani. Veze tih grana sa osnovom su slabije, pa treba ostaviti izdanak koji ima najbolji položaj, a ostale ukloniti.
8. Rezidba prikraćivanjem ili preusmjeravanjem rasta obavlja se kako bi se ograničio ili skrenuo rast centralne vođice ili grana. Za ograničavanje porasta, granu treba prekratiti do slabog pupoljka ili bočne grančice; za preusmeravanje porasta treba odstraniti dio izdanka do pupoljka, grančice ili grane orijentirane u željenom smijeru.
Također, radi lakše rezidbe, na grani treba prepoznati djelove koji se razlikuju po starosti. Jednogodišnji izdanci pri vrhu grane predstavljaju najmlađe drvo, i na njima još nema bočnih rodnih grančica ili izdanaka, već samo bočnih pupoljaka iz kojih će se u sljedećoj sezoni razviti bočne rodne grančice ili izdanci. U starije drvo spadaju grane starosti dvije ili više godina, koje nose rodne grančice i izdanke. Intenzitet i bujnost porasta poslje rezidbe zavsiti će od starosti djelova drveta koji su orezani.
Slika 2: Rezidba po godinama rasta grana.
|
Kako bi se rezovi pravili na odgovarajućim mjestima i izbjeglo odstranjivanje prevelikog broja rodnih pupoljaka, potrebno je znati razlikovati vegetativne i rodne pupoljke. Reproduktivni pupoljci formiraju se u vegetacijskoj sezoni koja prethodi onoj u kojoj će od njih nastati plodovi, s tim što se plodovi ne formiraju iz svih začetih pupoljaka. Broj pupoljaka koji daju cvijetove zavisit će od uslova uspjevanja tokom sezone zametanja pupoljaka i tokom predstojećeg zimskog perioda, a neke sorte čak formiraju pupoljke po principu slučajnosti i rijetko zameću veliki broj pupoljaka tokom godine visoke rodnosti. U svakom slučaju, pupoljci iz kojih će se formirati plodovi u narednoj sezoni postaju vidljivi prije kraja zime. Pupoljci se javljaju samo na dvogodišnjim ili trogodišnjim rodnim grančicama koje nisu deblje od olovke.
Pupoljci koji će dati plodove lako se prepoznaju po obliku. Oni su veći i više zaobljeni od lisnih pupoljaka i obično se nalaze na vrhovima rodnih grančica i kratkih izdanaka. Rijetko se mogu pronaći bočno na izdancima. Lisni pupoljci su sitniji i trouglastog su oblika. Nalaze se bočno na izdancima i rodnim grančicama, kao i na vrhovima izdanaka.
Postupak rezidbe stabala jabuke moguće je izraziti u pet pojednostavljenih koraka, što naravno ne znači da treba zanemariti detaljnu analizu ove tehnike koja sljedi i koja će u velikoj mjeri pomoći pravilniju, precizniju i efikasniju rezidbu.
Slika 2a : Generativni pupoljci nalaze se na vrhovima rodnih grančica. Krupniji su i više zaobljeni od lisnih pupoljaka.
Pupoljci koji će dati plodove lako se prepoznaju po obliku. Oni su veći i više zaobljeni od lisnih pupoljaka i obično se nalaze na vrhovima rodnih grančica i kratkih izdanaka. Rijetko se mogu pronaći bočno na izdancima. Lisni pupoljci su sitniji i trouglastog su oblika. Nalaze se bočno na izdancima i rodnim grančicama, kao i na vrhovima izdanaka.
Postupak rezidbe stabala jabuke moguće je izraziti u pet pojednostavljenih koraka, što naravno ne znači da treba zanemariti detaljnu analizu ove tehnike koja sljedi i koja će u velikoj mjeri pomoći pravilniju, precizniju i efikasniju rezidbu.
Slika 2a : Generativni pupoljci nalaze se na vrhovima rodnih grančica. Krupniji su i više zaobljeni od lisnih pupoljaka.
|
Treba započeti sa pravljenjem velikih rezova, a završiti sa detaljnijom rezidbom. Uklanjanje većih grana olakšat će preglednost i ukazati koje izdanke i grane treba dalje orezivati.
1. Treba odstraniti mrtve i odumiruće grane. Na njima nema novog porasta i svijetlije su boje od zdravih.
2. Odabrati centralnu vođicu i ukloniti ostale izdanke koji su joj konkurentni (one koje rastu u blizini vođice). Kada vođica dostigne visinu koja onemogućava berbu, treba je prekratiti do dvogodišnjeg drveta. Ako se vođica savije pod težinom roda, treba odabrati drugi izdanak i otkloniti sve ostale koji su u njegovoj blizini.
3. Ukloniti grane koje prave veliku sjenu. Kod polupatuljastih stabala gornje grane trebalo bi da budu najmanje 90 cm iznad donjih. Kod patuljastih stabala, grane mogu biti i na manjoj međusobnoj udaljenosti. Na bujnom stablu sa centralnom vođicom ne bi trebalo da bude više od pet donjih grana.
4. Održavati vec formiran oblik krošnje. Osnovni oblik centralne vođice lako se gubi kada dužina gornjih dostigne dužinu donjih grana. Onda gornje grane treba prekratiti do odgovarajuće dužine, i to po opčem pravilu tako da njihova dužina iznosi oko dvije trećine dužine donjih grana.
5. Treba završiti detaljnom rezidbom. Ukloniti izdanke koji su nerodni i koji prave sjenu, a to su obično vodopije i klonuli izdanci. Često vršni dio krošnje ima previše bujnih uspravnih izdanaka, pa neke od njih treba potpuno ukloniti.
Nekoliko opčih praktičnih savjeta pri rezidbi:
1. Treba orezivati kasno tokom perioda mirovanja kako bi se izbjegla oštećenja od hladnoće.
2. Rezidba treba da je jača na zanemarenim stablima ili bujnim sortama, a slabija kod manje bujnih sorti.
3. Prekraćivanje treba obavljati rezovima tik iznad pupoljka ili grane.
4. Uklanjanje treba obavljati rezovima tik iznad osnove grane koja se uklanja.
5. Ne praviti rezove preblizu grani sa koje se izdanak ili druga grana odstranjuje.
6. Ne obavljati kompletnu rezidbu sa ciljem da se dosta zasjenjeno drvo pretvori u rodno tokom samo jedne godine. Ovakvu rezidbu treba razvući na nekoliko godina.
7. Premazi za rane nastale orezivanjem nisu neophodni u periodu mirovanja vegetacije.
8. Alat koji se koristi pri orezivanju treba prilagoditi veličini grane koja se uklanja.
1. Treba odstraniti mrtve i odumiruće grane. Na njima nema novog porasta i svijetlije su boje od zdravih.
2. Odabrati centralnu vođicu i ukloniti ostale izdanke koji su joj konkurentni (one koje rastu u blizini vođice). Kada vođica dostigne visinu koja onemogućava berbu, treba je prekratiti do dvogodišnjeg drveta. Ako se vođica savije pod težinom roda, treba odabrati drugi izdanak i otkloniti sve ostale koji su u njegovoj blizini.
3. Ukloniti grane koje prave veliku sjenu. Kod polupatuljastih stabala gornje grane trebalo bi da budu najmanje 90 cm iznad donjih. Kod patuljastih stabala, grane mogu biti i na manjoj međusobnoj udaljenosti. Na bujnom stablu sa centralnom vođicom ne bi trebalo da bude više od pet donjih grana.
4. Održavati vec formiran oblik krošnje. Osnovni oblik centralne vođice lako se gubi kada dužina gornjih dostigne dužinu donjih grana. Onda gornje grane treba prekratiti do odgovarajuće dužine, i to po opčem pravilu tako da njihova dužina iznosi oko dvije trećine dužine donjih grana.
5. Treba završiti detaljnom rezidbom. Ukloniti izdanke koji su nerodni i koji prave sjenu, a to su obično vodopije i klonuli izdanci. Često vršni dio krošnje ima previše bujnih uspravnih izdanaka, pa neke od njih treba potpuno ukloniti.
Nekoliko opčih praktičnih savjeta pri rezidbi:
1. Treba orezivati kasno tokom perioda mirovanja kako bi se izbjegla oštećenja od hladnoće.
2. Rezidba treba da je jača na zanemarenim stablima ili bujnim sortama, a slabija kod manje bujnih sorti.
3. Prekraćivanje treba obavljati rezovima tik iznad pupoljka ili grane.
4. Uklanjanje treba obavljati rezovima tik iznad osnove grane koja se uklanja.
5. Ne praviti rezove preblizu grani sa koje se izdanak ili druga grana odstranjuje.
6. Ne obavljati kompletnu rezidbu sa ciljem da se dosta zasjenjeno drvo pretvori u rodno tokom samo jedne godine. Ovakvu rezidbu treba razvući na nekoliko godina.
7. Premazi za rane nastale orezivanjem nisu neophodni u periodu mirovanja vegetacije.
8. Alat koji se koristi pri orezivanju treba prilagoditi veličini grane koja se uklanja.
|
Pravila formiranja uzgojnog oblika i rezidbe mladih stabala jabuke
Formiranje uzgojnog oblika i rezidbu mladog stabla jabuke treba započeti sa sadnjom, a formiranje uzgojnog oblika nastaviti dok ono ne dostigne zrelost. Razumno primjenjen plan formiranja uzgojnog oblika i rezidbe mladog stabla eliminiše kasniju potrebu za skupom korektivnom rezidbom, formira dobru strukturu i potiče rano formiranje plodova. Specifični godišnji planovi varirat će u zavisnosti od nekoliko faktora, uključujući bujnost sorte, način porasta stabla, prijevremeni razvoj, krajnju veličinu stabla i to da li je stablo sa ili bez potpore. Na stablima sa kojih će se berba obavljati strojno treba pravilno formirati uzgojni oblik od samog početka.
Stablo bez potpore
Kod mladih stabala, veći naglasak treba staviti na tehnike formiranja uzgojnog oblika nego na rezidbu. Pošto najveći broj rezova na mladim stablima potiče vegetativni porast i odlaže cvijetanje, rezidbu treba strogo ograničiti na rezove koji su neophodni za pravilan razvoj drveta. Na mladim stablima skeletne grane se rijetko same postavljaju u položaj koji stablu daje maksimalnu snagu i omogućava optimalnu izloženost svijetlosti. Odabir i povijanje skeletnih grana olakšavaju ove probleme i pomažu u kontroli porasta i stimulaciji ranog formiranja ploda.
Pristupi formiranju uzgojnog oblika i rezidbi variraju u zavisnosti od načina porasta konkretne sorte. Uzgojni oblik sorti sa porastom koji ide u širinu, kao što je “Zlatni delišes” ili “Ajdared” može se sa relativno malo napora formirati u konusni oblik (sl.3).
Slika 3. Način porasta “Zlatnog delišesa”: Uočava se dobro definirana centralna vođica, grananje pod velikim uglom i umjeren porast u visinu.
Formiranje uzgojnog oblika i rezidbu mladog stabla jabuke treba započeti sa sadnjom, a formiranje uzgojnog oblika nastaviti dok ono ne dostigne zrelost. Razumno primjenjen plan formiranja uzgojnog oblika i rezidbe mladog stabla eliminiše kasniju potrebu za skupom korektivnom rezidbom, formira dobru strukturu i potiče rano formiranje plodova. Specifični godišnji planovi varirat će u zavisnosti od nekoliko faktora, uključujući bujnost sorte, način porasta stabla, prijevremeni razvoj, krajnju veličinu stabla i to da li je stablo sa ili bez potpore. Na stablima sa kojih će se berba obavljati strojno treba pravilno formirati uzgojni oblik od samog početka.
Stablo bez potpore
Kod mladih stabala, veći naglasak treba staviti na tehnike formiranja uzgojnog oblika nego na rezidbu. Pošto najveći broj rezova na mladim stablima potiče vegetativni porast i odlaže cvijetanje, rezidbu treba strogo ograničiti na rezove koji su neophodni za pravilan razvoj drveta. Na mladim stablima skeletne grane se rijetko same postavljaju u položaj koji stablu daje maksimalnu snagu i omogućava optimalnu izloženost svijetlosti. Odabir i povijanje skeletnih grana olakšavaju ove probleme i pomažu u kontroli porasta i stimulaciji ranog formiranja ploda.
Pristupi formiranju uzgojnog oblika i rezidbi variraju u zavisnosti od načina porasta konkretne sorte. Uzgojni oblik sorti sa porastom koji ide u širinu, kao što je “Zlatni delišes” ili “Ajdared” može se sa relativno malo napora formirati u konusni oblik (sl.3).
Slika 3. Način porasta “Zlatnog delišesa”: Uočava se dobro definirana centralna vođica, grananje pod velikim uglom i umjeren porast u visinu.
|
Kod bujnih sorti uspravnog porasta kao što je “Delišes” pažnja se mora obratiti na odabir skeletnih grana i njihovo povijanje kako bi se dobio željeni uzgojni oblik (sl. 4 -6).
Slika 4. Način porasta “Delišesa”. Uočava se bujni porast u visinu koji je konkurentan centralnoj vođici, preveliki broj skeletnih grana i mali uglovi grananja.
Slika 4. Način porasta “Delišesa”. Uočava se bujni porast u visinu koji je konkurentan centralnoj vođici, preveliki broj skeletnih grana i mali uglovi grananja.
|
Slika 5. Stablo prikazano na slici 4. nakon odabira skeletnih grana i skraćivanja centralne vođice. Uočljivo je odstojanje izmedu skeletnih grana duž debla.
|
Slika 6.Stablo prikazano na slici 5. nakon postavljanja štapova koji se koriste pri povijanju grana. Povijanjem se povećava ugao granjanja, smanjuje bujnost skeletnih grana, potiče formiranje cvijetnih pupoljaka, smanjuje konkurentnost centralnoj vođici i uklanjaju smetnje koje donje skeletne grane prave porastu gornjih skeletnih grana više na deblu.
|
Nepravilan odabir skeletnih grana može dovesti do prestanka rasta centralne vođice zbog formiranja njihovog prevelikog broja iz jedne točke debla (sl.7). Tokom prvih godina formiranja uzgojnog oblika, treba obratiti pažnju na formiranje centralne vođice. Gubitak dominacije centralne vođice može dovesti do formiranja loptaste krošnje otvorenog središnjeg dijela, sa lošom distribucijom svijetlosti.
Slika 7. Efekat koji nastaje kada su skeletne grane blizu jedna drugoj. Ograničavanje porasta vođice dovodi do gubitka njene dominacije i razvoja nepoželjnog loptastog oblika krošnje.
Slika 7. Efekat koji nastaje kada su skeletne grane blizu jedna drugoj. Ograničavanje porasta vođice dovodi do gubitka njene dominacije i razvoja nepoželjnog loptastog oblika krošnje.
|
Plodovi koji se formiraju na glavnom izdanku moraju se ukloniti; ukoliko se ovo ne obavi, njihova težina će dovesti do toga da se vođica savije ili “izgubi plod” (sl. 8).
Slika 8. Efekat gubitka centralne vođice zbog “gubljenja ploda”. Primjećuje se naginjanje centralne vođice nad skeletnu granu ispod nje kao i slab porast skeletnih grana na suprotnoj strani drveta. Zasjenjivanje ima za rezultat gubitak rodnih grana u unutrašnjosti i formiranje nepoželjnog loptastog oblika krošnje.
Slika 8. Efekat gubitka centralne vođice zbog “gubljenja ploda”. Primjećuje se naginjanje centralne vođice nad skeletnu granu ispod nje kao i slab porast skeletnih grana na suprotnoj strani drveta. Zasjenjivanje ima za rezultat gubitak rodnih grana u unutrašnjosti i formiranje nepoželjnog loptastog oblika krošnje.
|
Porast plodova još više slabi vođicu koja se obično naginje nad skeletnu granu, što ima za posljedicu njeno zasjenjivanje i gubitak.
Formiranje centralne vođice
Tokom prve vegetacijskee sezone, najveći broj stabala će u blizini glavnog reza formirati mnoštvo bujnih izdanaka. Oni se razvijaju iz 2 – 4 pupoljka koji su najbliži vrhu. Izdanci su obično manje-više jednake veličine i bujnosti sa iznenadujuće malim uglovima grananja. Jedan od ovih izdanaka, obično onaj najbliži vrhu, treba izabrati za centralnu vođicu, a njoj konkuretne izdanke pincirati još dok su vodenasti (sl. 9). U narednim godinama, način održavanja snažne i dominantne vođice zavisit će od sorte i bujnosti. Kod manje bujnih sorti koje prirodno rastu ka centralnoj vođici, kao što su “Zlatni delišes” i “Ajdared”, na početku vegetacijske sezone biti će ponekad potrebno pincirati po koji konkurentni izdanak. U ostalim slučajevima, biti će potrebno uložiti nešto više truda. Kod nekih sorti, posebno “Delišesa”, može se pojaviti veliki broj konkurentnih izdanaka, pa vođica može pretjerano porasti u visinu. Kada porast u visinu pređe 45 cm, struktura vođice slabi, a razvoj bočnih izdanaka je ograničen u toj mjeri da nema dovoljno odgovarajućih grana od kojih bi se formirale skeletne grane. U ovom slučaju, vođicu bi trebalo prekratiti za otprilike jednu četvrtinu. Ovaj postupak će ojačati vođicu i potaći porast bočnih izdanaka od kojih se mogu formirati skeletne grane. U blizini reza nastalog rezidbom obično se formira mnoštvo izdanaka, veoma slično kao kada se formiraju kao reakcija na prvobitni rez. Ovu rezidbu bi trebalo obaviti tokom leta, kako je prikazano na sl. 9.
Slika 9. Ljetnja rezidba kojom se postiže dominacija vođice. Još neodrvenjela šiba se prekrati pri sadnji (a). Bujni izdanci formiraju se iz pupoljaka najbližih vrhu (b). Izdanci koji su konkurentni vođici uklone se dok su još vodenasti (c). Uklanjanje konkurentnih izdanaka nastavlja se u narednim godinama.
Formiranje centralne vođice
Tokom prve vegetacijskee sezone, najveći broj stabala će u blizini glavnog reza formirati mnoštvo bujnih izdanaka. Oni se razvijaju iz 2 – 4 pupoljka koji su najbliži vrhu. Izdanci su obično manje-više jednake veličine i bujnosti sa iznenadujuće malim uglovima grananja. Jedan od ovih izdanaka, obično onaj najbliži vrhu, treba izabrati za centralnu vođicu, a njoj konkuretne izdanke pincirati još dok su vodenasti (sl. 9). U narednim godinama, način održavanja snažne i dominantne vođice zavisit će od sorte i bujnosti. Kod manje bujnih sorti koje prirodno rastu ka centralnoj vođici, kao što su “Zlatni delišes” i “Ajdared”, na početku vegetacijske sezone biti će ponekad potrebno pincirati po koji konkurentni izdanak. U ostalim slučajevima, biti će potrebno uložiti nešto više truda. Kod nekih sorti, posebno “Delišesa”, može se pojaviti veliki broj konkurentnih izdanaka, pa vođica može pretjerano porasti u visinu. Kada porast u visinu pređe 45 cm, struktura vođice slabi, a razvoj bočnih izdanaka je ograničen u toj mjeri da nema dovoljno odgovarajućih grana od kojih bi se formirale skeletne grane. U ovom slučaju, vođicu bi trebalo prekratiti za otprilike jednu četvrtinu. Ovaj postupak će ojačati vođicu i potaći porast bočnih izdanaka od kojih se mogu formirati skeletne grane. U blizini reza nastalog rezidbom obično se formira mnoštvo izdanaka, veoma slično kao kada se formiraju kao reakcija na prvobitni rez. Ovu rezidbu bi trebalo obaviti tokom leta, kako je prikazano na sl. 9.
Slika 9. Ljetnja rezidba kojom se postiže dominacija vođice. Još neodrvenjela šiba se prekrati pri sadnji (a). Bujni izdanci formiraju se iz pupoljaka najbližih vrhu (b). Izdanci koji su konkurentni vođici uklone se dok su još vodenasti (c). Uklanjanje konkurentnih izdanaka nastavlja se u narednim godinama.
|
U isto vrijeme, mogu se ukloniti i preostali novi izdanci koji ugrožavaju dominaciju vođice ili može im se promeniti položaj povijanjem. Može biti neophodno da se vođica redovno prekraćuje i vrši odabir najpoželjnijeg izdanka svakog ljeta sve dok stablo ne dođe na rodnost.
Odabir i formiranje uzgojnog oblika skeletnih grana
Vjerovatno najvažniji postupak u formiranju voćnjaka visoke rodnosti sa stablima dobrog uzgojnog oblika jeste odabir i formiranje uzgojnog oblika skeletnih grana. Buduća produktivnost voćnjaka je u direktnoj vezi sa pažnjom koja se tokom prvih nekoliko godina posveti formiranju uzgojnog oblika skeletnih grana. Ciljevi odabira skeletnih grana i formiranja njihovog oblika jesu stvaranje niza dobro pozicioniranih grana na pravilnom međusobnom rastojanju koje će moći da iskoriste dobru izloženost svijetlosti kako bi proizvele i iznijele težak rod. Prva skeletna grana trebala bi da bude najmanje 45 cm iznad zemljišta kako bi se ostavilo dovoljno prostora za kretanje opreme koja se koristi u voćnjaku (sl.10 a)
Slika 10. Pravila odabira i formiranja uzgojnog oblika skeletnih grana. (a) niz skeletnih grana treba da bude na odgovarajućem međusobnom rastojanju duž debla, pri čemu iz jedne točke debla ne smije polaziti više od jedne skeletne grane. Prva skeletna grana treba da bude najmanje 45 cm iznad tla (b) Pogled na stablo odozgo: primjećuje se dobar raspored skeletnih grana. Gornje skeletne grane moraju biti kraće od donjih kako bi se održala dobra osvijetljenost donjih skeletnih grana.
Odabir i formiranje uzgojnog oblika skeletnih grana
Vjerovatno najvažniji postupak u formiranju voćnjaka visoke rodnosti sa stablima dobrog uzgojnog oblika jeste odabir i formiranje uzgojnog oblika skeletnih grana. Buduća produktivnost voćnjaka je u direktnoj vezi sa pažnjom koja se tokom prvih nekoliko godina posveti formiranju uzgojnog oblika skeletnih grana. Ciljevi odabira skeletnih grana i formiranja njihovog oblika jesu stvaranje niza dobro pozicioniranih grana na pravilnom međusobnom rastojanju koje će moći da iskoriste dobru izloženost svijetlosti kako bi proizvele i iznijele težak rod. Prva skeletna grana trebala bi da bude najmanje 45 cm iznad zemljišta kako bi se ostavilo dovoljno prostora za kretanje opreme koja se koristi u voćnjaku (sl.10 a)
Slika 10. Pravila odabira i formiranja uzgojnog oblika skeletnih grana. (a) niz skeletnih grana treba da bude na odgovarajućem međusobnom rastojanju duž debla, pri čemu iz jedne točke debla ne smije polaziti više od jedne skeletne grane. Prva skeletna grana treba da bude najmanje 45 cm iznad tla (b) Pogled na stablo odozgo: primjećuje se dobar raspored skeletnih grana. Gornje skeletne grane moraju biti kraće od donjih kako bi se održala dobra osvijetljenost donjih skeletnih grana.
|
Slika 11. Grananje pod manjim i većim uglom. (a) Manji kut grananja. Primjećuje se razvoj umetnute kore na mjestu spajanja debla i grane (strelica). Ova struktura slabi račvu i predstavlja mjesto prodora saprofita i patogena. (b) Veći ugao grananja. Godovi se rasprostiru duž mjesta spajanja skeletne grane i debla, a račva jača sa povećanjem veličine i nosivosti skeletne grane.
|
Ukoliko se planira strojna berba, prva skeletna grana trebala bi da bude 75 cm iznad zemljišta kako bi se omogućio prilaz platforme za sakupljanje voća. U tom slučaju, bolje je odmah započeti formiranje skeletnih grana na ovoj visini nego kasnije spuštati glavnu skeletnu granu. Ostale skeletne grane trebalo bi da budu na međusobnom rastojanju od najmanje 20 cm duž debla i da budu raspoređene tako da njihov razvoj ne ometa susjedne skeletne grane (sl. 10a, b).
Da bi imala najvecu snagu i kapacitet nošenja roda, skeletna grana bi trebalo da se formira pod velikim kutom grananja u odnosu na deblo (sl. 11b). Mali kut grananja obično podrazumjeva i umetnutu koru (sl. 11a), što račvu dosta slabi i predstavlja mjesto prodora patogena i saprofita. Neke sorte prirodno imaju velike kutove grananja. Kod sorti uspravnog porasta kao što je “Delišes” će se obično formirati mali kutevi grananja, osim ako se stabla formiraju nepravilno. Povečanje malih kutova grananja treba započeti rano; obićno je na stablu starom 3-4 godine grana previše kruta da bi se na kut grananja moglo utjecati bilo kojom tehnikom.
Važnost povijanja skeletnih grana ne može se prenaglasiti. Povijanjem se skeletne grane postavljaju tako da cijelom svojom dužinom maksimalno iskoriste izloženost svijetlosti. Savijanjem,skeletne grane smanjuje bujnost vegetativnog porasta i potiče razvoj cvijetnih pupoljaka. Smanjenje bujnosti skeletnih grana deluje pozitivno na rast i dominaciju centralne vođice. Povijanje takođe pozitivno više utječe na grananje duž skeletne grane nego u blizini terminalnog pupoljka, što je slučaj sa uspravnim granama. Konačno, savijanje nižih skeletnih grana omogućava neometani razvoj viših grana. Uklanjanjem uspravne grane do spoljne bočne grane ne popravlja se prvobitini mali kut grananja, niti se skeletna grana dovodi u povoljniji položaj. (sl. 12a,b). Uspravna bočna grana nastavit će svoj bujni porast i ometati će razvoj skeletnih grana na višim djelovima debla. Za razliku od dosadašnjeg pristupa, smatra se da granu treba saviti (sl. 12c). U ovom slučaju bočnu granu bi trebalo ukloniti jer će ona, zbog svog nižeg položaja, biti zasjenjena. Skeletne grane trebalo bi poviti pod uglom od oko 60° u odnosu na deblo, pri čemu se one ne bi trebale saviti ispod horizontalne linije. Ovaj ugao će skeletnim granama pružiti dovoljnu elastičnost tako da težak rod neće dovesti do toga da se saviju ispod horizontalne linije. Rezultati pravilnog formiranja skeletnih grana su veća snaga, smanjena vegetativna bujnost, pojačano formiranje cvijetova i pravilno pozicioniranje za budući razvoj.
Slika 12. Formiranje uspravne skeletne grane.
(a) Uspravna skeletna grana. Primjećuje se mali kut grananja i mala, uspravna bočna grana.
(b) nepravilan postupak. Uklanjanje grane do uspravne bočne grane ne poboljšava ugao grananja niti položaj grane i ne može da kontroliše bujan vegetativni porast.
(c) Ispravan postupak. Odvajanjem grane povećava se kut grananja i skeletna grana se postavlja u pravilan položaj. Pošto će je glavna skeletna grana zasjeniti svojim porastom, bočnu granu bi treba ukloniti.
Da bi imala najvecu snagu i kapacitet nošenja roda, skeletna grana bi trebalo da se formira pod velikim kutom grananja u odnosu na deblo (sl. 11b). Mali kut grananja obično podrazumjeva i umetnutu koru (sl. 11a), što račvu dosta slabi i predstavlja mjesto prodora patogena i saprofita. Neke sorte prirodno imaju velike kutove grananja. Kod sorti uspravnog porasta kao što je “Delišes” će se obično formirati mali kutevi grananja, osim ako se stabla formiraju nepravilno. Povečanje malih kutova grananja treba započeti rano; obićno je na stablu starom 3-4 godine grana previše kruta da bi se na kut grananja moglo utjecati bilo kojom tehnikom.
Važnost povijanja skeletnih grana ne može se prenaglasiti. Povijanjem se skeletne grane postavljaju tako da cijelom svojom dužinom maksimalno iskoriste izloženost svijetlosti. Savijanjem,skeletne grane smanjuje bujnost vegetativnog porasta i potiče razvoj cvijetnih pupoljaka. Smanjenje bujnosti skeletnih grana deluje pozitivno na rast i dominaciju centralne vođice. Povijanje takođe pozitivno više utječe na grananje duž skeletne grane nego u blizini terminalnog pupoljka, što je slučaj sa uspravnim granama. Konačno, savijanje nižih skeletnih grana omogućava neometani razvoj viših grana. Uklanjanjem uspravne grane do spoljne bočne grane ne popravlja se prvobitini mali kut grananja, niti se skeletna grana dovodi u povoljniji položaj. (sl. 12a,b). Uspravna bočna grana nastavit će svoj bujni porast i ometati će razvoj skeletnih grana na višim djelovima debla. Za razliku od dosadašnjeg pristupa, smatra se da granu treba saviti (sl. 12c). U ovom slučaju bočnu granu bi trebalo ukloniti jer će ona, zbog svog nižeg položaja, biti zasjenjena. Skeletne grane trebalo bi poviti pod uglom od oko 60° u odnosu na deblo, pri čemu se one ne bi trebale saviti ispod horizontalne linije. Ovaj ugao će skeletnim granama pružiti dovoljnu elastičnost tako da težak rod neće dovesti do toga da se saviju ispod horizontalne linije. Rezultati pravilnog formiranja skeletnih grana su veća snaga, smanjena vegetativna bujnost, pojačano formiranje cvijetova i pravilno pozicioniranje za budući razvoj.
Slika 12. Formiranje uspravne skeletne grane.
(a) Uspravna skeletna grana. Primjećuje se mali kut grananja i mala, uspravna bočna grana.
(b) nepravilan postupak. Uklanjanje grane do uspravne bočne grane ne poboljšava ugao grananja niti položaj grane i ne može da kontroliše bujan vegetativni porast.
(c) Ispravan postupak. Odvajanjem grane povećava se kut grananja i skeletna grana se postavlja u pravilan položaj. Pošto će je glavna skeletna grana zasjeniti svojim porastom, bočnu granu bi treba ukloniti.
|
Stablo sa potporom
Slika 13.Stablo sa potporom.
Slika 13.Stablo sa potporom.
|
Uzgojni oblik stabala kojima se na izvestan period postavlja potpora, ali koja inače rastu bez nje, kao što je to često slučaj sa stablima na podlogama M.7 ili M.26, trebalo bi formirati na isti način kao kod stabala bez potpore.
Formiranje uzgojnog oblika na stablu sa potporom se na izvestan način razlikuje od formiranja oblika kod stabla bez potpore. Pošto se potpora uglavnom obezbjeđuje pomoću žičane mreže ili stupova, potreba za snažnom centralnom vođicom svodi se na najmanju moguću mjeru. Ovakva stabla su obično dovoljno niska, pa nijedan njihov dio ne može biti previše zasjenjen i odabir skeletnih grana svodi se više na način njihovog rasporeda oko debla nego na međusobno rastojanje. Naglasak kod stabala sa potporom treba staviti na kontrolu porasta i iniciranje rane rodnosti, i to tako što će se grane vezivati za žicu ili širiti duž nje, i na otklanjanje bujnog porasta tokom zimske rezidbe. Ove mjere predostrožnosti su pogotovo bitne kod bujnih, uspravnih sorti, koje mogu ostati vegetativne i brzo prerasti sebi namenjen prostor.
Kako bi se vođica modifikovala i smanjio porast na vrhu stabla sa potporom, formiranje oblika vođice trebalo bi izvršiti rezidbom sa potpunim uklanjanjem. Tokom perioda mirovanja rezidbu potpunim uklanjanjem treba koristiti kod odstranjivanja bujnog, uspravnog porasta. Slabija bočna grana se zatim veže, postavi u položaj vođice i više se ne dira. Pošto nema prekraćivanja, porast iz slabije vođice biće manje bujan, ali će spriječiti razvoj snažnih vodopija na donjem dijelu. Kada se kod stabla sa potporom ostavljaju skeletne grane, biraju se tako da se postigne što bolji raspored duž debla. Pošto kod stabala sa potporom potpuno uklanjanje dovodi do modifikovane vođice slabijeg porasta, mora se posvetiti pažnja formiranju pravilnog rasporeda skeletnih grana kako bi se bujnost donjeg djela stabla držala pod kontrolom. Ovo je posebno bitno kod bujnih sorti i sorti uspravnog porasta koje nisu prilagođene ovim načinima sadnje. Prekraćivanje treba po svaku cijenu izbjeći, pošto ono može dovesti do veće bujnosti vegetativnog porasta. Za dobru rodnost presudno je da se porast stabla drži pod kontrolom, a oblik zrelog stabla održava vezivanjem.
Slika 14. Zrelo stablo vretenastog oblika. Uočava se ponovljena modifikacija vođice kako bi se kontrolisala bujnost vršnog djela drveta i horizontalan položaj skeletnih grana.
Formiranje uzgojnog oblika na stablu sa potporom se na izvestan način razlikuje od formiranja oblika kod stabla bez potpore. Pošto se potpora uglavnom obezbjeđuje pomoću žičane mreže ili stupova, potreba za snažnom centralnom vođicom svodi se na najmanju moguću mjeru. Ovakva stabla su obično dovoljno niska, pa nijedan njihov dio ne može biti previše zasjenjen i odabir skeletnih grana svodi se više na način njihovog rasporeda oko debla nego na međusobno rastojanje. Naglasak kod stabala sa potporom treba staviti na kontrolu porasta i iniciranje rane rodnosti, i to tako što će se grane vezivati za žicu ili širiti duž nje, i na otklanjanje bujnog porasta tokom zimske rezidbe. Ove mjere predostrožnosti su pogotovo bitne kod bujnih, uspravnih sorti, koje mogu ostati vegetativne i brzo prerasti sebi namenjen prostor.
Kako bi se vođica modifikovala i smanjio porast na vrhu stabla sa potporom, formiranje oblika vođice trebalo bi izvršiti rezidbom sa potpunim uklanjanjem. Tokom perioda mirovanja rezidbu potpunim uklanjanjem treba koristiti kod odstranjivanja bujnog, uspravnog porasta. Slabija bočna grana se zatim veže, postavi u položaj vođice i više se ne dira. Pošto nema prekraćivanja, porast iz slabije vođice biće manje bujan, ali će spriječiti razvoj snažnih vodopija na donjem dijelu. Kada se kod stabla sa potporom ostavljaju skeletne grane, biraju se tako da se postigne što bolji raspored duž debla. Pošto kod stabala sa potporom potpuno uklanjanje dovodi do modifikovane vođice slabijeg porasta, mora se posvetiti pažnja formiranju pravilnog rasporeda skeletnih grana kako bi se bujnost donjeg djela stabla držala pod kontrolom. Ovo je posebno bitno kod bujnih sorti i sorti uspravnog porasta koje nisu prilagođene ovim načinima sadnje. Prekraćivanje treba po svaku cijenu izbjeći, pošto ono može dovesti do veće bujnosti vegetativnog porasta. Za dobru rodnost presudno je da se porast stabla drži pod kontrolom, a oblik zrelog stabla održava vezivanjem.
Slika 14. Zrelo stablo vretenastog oblika. Uočava se ponovljena modifikacija vođice kako bi se kontrolisala bujnost vršnog djela drveta i horizontalan položaj skeletnih grana.
|
|
Rano tokom ljeta u prvoj godini porasta, trebalo bi odabrati centralnu vođicu.
Sve izdanke ispod 45 cm visine ili ispod prve stalne skeletne grane trebalo bi ukloniti sredinom ljeta. Ovaj postupak smanjuje posao oko naredne zimske rezidbe i potiče porast izdanaka od kojih će se formirati skeletne grane. Ostavljeni izdanci sa malim uglovima granjanja mogu se sada poviti pomoću štapova od tvrdog drveta ili kratkih žičanih raširivača kako bi se dobili široki uglovi račvanja. Zimsku rezidbu tokom prve godine trebalo bi svesti na uklanjanje bujnih izdanaka koji neće postati skeletne grane i na prekraćivanje vođice ukoliko za tim postoji potreba. Ako je gornja skeletna grana mnogo bujnija od donje, može se prekratiti. Dakle,prekraćivanje skeletnih grana ne podstiče jači porast i trebalo bi ga izbjegavati.
Povijanje skeletnih grana treba započeti rano tokom druge vegetacijske sezone. Lakše ih je savijati poslije pucanja pupoljaka, jer je tad drvo savitljivije, pa se smanjuje rizik od lomljenja grana. Povijanje treba obaviti što je moguće ranije kako bi stablo na njega najpovoljnije odreagiralo. Treba nastaviti sa ljetnjom rezidbom izdanaka koji su konkurentni vođici, a ako neki plod počne da se razvija na vođici, treba ga odstraniti. Izdanci koji se formiraju na donjem dijelu prošlogodišnje vođice mogu se odabrati za formiranje prvog reda skeletnih grana, pa tako započinje i formiranje njihovog uzgojnog oblika. Nepoželjne vodopije ili izdanci koji se razvijaju sa malim uglovima grananja mogu se pincirati dok su još vodenasti ili orezati kasnije, sredinom ljeta.
Formiranje uzgojnog oblika i rezidbu treba u narednim godinama nastaviti u smislu formiranja centralne vođice, odabira i formiranja oblika skeletnih grana. Skeletna grana koja se povije dok je mlada često će nastaviti svoj porast u visinu. Kako bi se nastavio njen pravilan razvoj i spriječilo njeno naginjanje ka novim skeletnim granama, trebalo bi je u sljedećoj sezoni ponovo poviti. Kako bi se održao pravilan konusni oblik stabla, donje skeletne grane trebalo bi da budu duže od skeletne grane koje se nalazi iznad nje. Ako se dozvoli da gornje skeletne grane postanu predugačke, grane koje nose plod na donjim skeletnim granama biti će izgubljene, a krošnja će dobiti loptasti ili oblik sličan kišobranu. Početkom treće godine potrebno je izvršiti umjerenu rezidbu kako bi se rast i razvoj skeletnih grana držao pod kontrolom i održao željeni oblik krošnje. Dok se ne formira uzgojni oblik, rezidbu treba svesti na najmanju mjeru. Sa razvojem drveta treba uklanjati nepotrebne grane. Nakon što se uspostavi osnovni oblik drveta i započne formiranje plodova, program orezivanja treba postepeno prilagođavati cilju održavanja dobre izloženosti svijetlosti i kontroli bujnosti duž čitavog drveta.
Kada orezivati voćke
Rezidba rodnih stabala se uglavnom obavlja u periodu mirovanja. Ponekada se stabla orezuju i u periodu porasta, ali ljetnja rezidba obično služi za riješavanje specifičnih problema i razmatraće se posebno.
Stabla se mogu orezivati tokom svih zimskih mjeseci, ali je najbolje rezidbu odložiti do sredine zime. Ranija rezidba, prije nego što drvo dostigne najveću čvrstinu, može u velikoj mjeri povećati opasnost od oštećenja zbog niskih temperatura. Ovo je posebno bitno kada se drvetu nanose veliki rezovi. Oštećenja od niskih temperatura nastala kao posljedica rezidbe su veoma često uzroci raznih vrsta raka i truleži drveta. Ponekada neodgovarajuće vremenske prilike značajno odlažu rezidbu, pa novi porast započne prije nego što se orezivanje završi. Generalno, ako se završi prije cvjetanja, zakasnjela rezidba neće negativno utjecati na rodna stabla dobre bujnosti, ali će već kasnija rezidba dovesti do smanjenja bujnosti. Ako se u voćnjacima u kojima postoji problem sa crnom truleži (crna trulež grana, lista i ploda – Botryosphaeria obtusa) rezidba vrši poslje početka porasta, može doći do dodatnog širenja ove bolesti. Kod kasne rezidbe, ostaci od rezidbe na zemlji u voćnjaku mogu ometati ostale kasno-zimske i rano proljećne radove, kao što su gnojenje i prva prskanja. Razlike u vremenskim ulovima u različitim godinama mogu dovesti do toga da se rezidba izvodi ranije ili kasnije.
Kako se orezuje
Program rezidbe trebalo bi isplanirati dosta prije same razidbe. Iskustva iz prethodne sezone treba da ukažu na promjene koje je neophodno napraviti u programu rezidbe. Nezadovoljavajući rezultati suzbijanja insekata ili bolesti mogu da ukažu na to da su stabla previsoka ili da su krošnje previše guste, pa ih pesticidi ne mogu pokriti na odgovarajući način. Loša boja ploda može poticati od pretjeranog zasjenjivanja ili bujnosti. Nedovoljna bujnost može biti uzrok premale veličine plodova, dok preveliki plodovi mogu imati veze sa pretjeranom bujnošću koja često predstavlja reakcijiu na prejaku rezidbu. Previsoka i stabla sa previše gustom krošnjom mogu otežati berbu. Neujednačenost reakcija na regulatore rasta, kao što su preparati koji se koriste za prorjeđivanje plodova, mogu ukazati na postojanje neprihvatljivih razlika u jačini bujnosti na gornjim i donjim dijelovima stabla. Sve su ovo pokazatelji neodgovarajućeg načina rezidbe i ukazuju na to da mora doći do nekih promjena u načinu i/ili jačini rezidbe.
Idealno, bujnost bi trebala da bude ravnomjerna dužinom cijelog stabla, međutim, ovo je rijedak slučaj. Kod najvećeg broja stabala, postoje tri oblika bujnosti, kako je to prikazano na slici 16. Uspravni porast (a), koji se odnosi na vršni dio stabla te se karakterizira velikom bujnošću i umjerenom rodnosti; plodovi koji se tu formiraju su često preveliki, mekani, neodgovarajuće boje i često naležu na grane.
Grane koje vise (b) su slabo bujne i jako zasjenjene. Ove su grane nerodne, a kada se na njima i formiraju plodovi, oni su mali i neodgovarajuće boje. Horizontalne grane (c) su umjereno bujne i veoma rodne. Plodove karakterizira dobra izloženost svijetlosti, odgovarajuća veličina i boja. Kako se sve tri vrste porasta uobičajeno javljaju kod najvećeg broja stabala, ni rezidba se ne može izvoditi na isti način duž cijelog drveta. Uglavnom bi trebalo izbjegavati rezove koji dovode do pojačanja bujnosti na ionako bujnim vršnim dijelovima stabla, već ih treba primenjivati na manje bujnim nižim granama i unutrašnjem djelu drveta.
Slika 16. Orijentacija rodnih grana.
Uspravna grana (a) je pretjerano bujna, umjereno rodna i rađa plodove koji su preveliki, mekani i neodgovarajuće boje. Grana koja raste sa donje strane veće grane (b) je jako zasjenjena, pa je karakterišu mala bujnost i rodnost, i rađa male, loše obojene plodove. Horizontalna grana (c) je umjerenog porasta, veoma rodna, i zbog dobre izloženosti svijetlosti, rađa plodove izvanredne boje.
Sve izdanke ispod 45 cm visine ili ispod prve stalne skeletne grane trebalo bi ukloniti sredinom ljeta. Ovaj postupak smanjuje posao oko naredne zimske rezidbe i potiče porast izdanaka od kojih će se formirati skeletne grane. Ostavljeni izdanci sa malim uglovima granjanja mogu se sada poviti pomoću štapova od tvrdog drveta ili kratkih žičanih raširivača kako bi se dobili široki uglovi račvanja. Zimsku rezidbu tokom prve godine trebalo bi svesti na uklanjanje bujnih izdanaka koji neće postati skeletne grane i na prekraćivanje vođice ukoliko za tim postoji potreba. Ako je gornja skeletna grana mnogo bujnija od donje, može se prekratiti. Dakle,prekraćivanje skeletnih grana ne podstiče jači porast i trebalo bi ga izbjegavati.
Povijanje skeletnih grana treba započeti rano tokom druge vegetacijske sezone. Lakše ih je savijati poslije pucanja pupoljaka, jer je tad drvo savitljivije, pa se smanjuje rizik od lomljenja grana. Povijanje treba obaviti što je moguće ranije kako bi stablo na njega najpovoljnije odreagiralo. Treba nastaviti sa ljetnjom rezidbom izdanaka koji su konkurentni vođici, a ako neki plod počne da se razvija na vođici, treba ga odstraniti. Izdanci koji se formiraju na donjem dijelu prošlogodišnje vođice mogu se odabrati za formiranje prvog reda skeletnih grana, pa tako započinje i formiranje njihovog uzgojnog oblika. Nepoželjne vodopije ili izdanci koji se razvijaju sa malim uglovima grananja mogu se pincirati dok su još vodenasti ili orezati kasnije, sredinom ljeta.
Formiranje uzgojnog oblika i rezidbu treba u narednim godinama nastaviti u smislu formiranja centralne vođice, odabira i formiranja oblika skeletnih grana. Skeletna grana koja se povije dok je mlada često će nastaviti svoj porast u visinu. Kako bi se nastavio njen pravilan razvoj i spriječilo njeno naginjanje ka novim skeletnim granama, trebalo bi je u sljedećoj sezoni ponovo poviti. Kako bi se održao pravilan konusni oblik stabla, donje skeletne grane trebalo bi da budu duže od skeletne grane koje se nalazi iznad nje. Ako se dozvoli da gornje skeletne grane postanu predugačke, grane koje nose plod na donjim skeletnim granama biti će izgubljene, a krošnja će dobiti loptasti ili oblik sličan kišobranu. Početkom treće godine potrebno je izvršiti umjerenu rezidbu kako bi se rast i razvoj skeletnih grana držao pod kontrolom i održao željeni oblik krošnje. Dok se ne formira uzgojni oblik, rezidbu treba svesti na najmanju mjeru. Sa razvojem drveta treba uklanjati nepotrebne grane. Nakon što se uspostavi osnovni oblik drveta i započne formiranje plodova, program orezivanja treba postepeno prilagođavati cilju održavanja dobre izloženosti svijetlosti i kontroli bujnosti duž čitavog drveta.
Kada orezivati voćke
Rezidba rodnih stabala se uglavnom obavlja u periodu mirovanja. Ponekada se stabla orezuju i u periodu porasta, ali ljetnja rezidba obično služi za riješavanje specifičnih problema i razmatraće se posebno.
Stabla se mogu orezivati tokom svih zimskih mjeseci, ali je najbolje rezidbu odložiti do sredine zime. Ranija rezidba, prije nego što drvo dostigne najveću čvrstinu, može u velikoj mjeri povećati opasnost od oštećenja zbog niskih temperatura. Ovo je posebno bitno kada se drvetu nanose veliki rezovi. Oštećenja od niskih temperatura nastala kao posljedica rezidbe su veoma često uzroci raznih vrsta raka i truleži drveta. Ponekada neodgovarajuće vremenske prilike značajno odlažu rezidbu, pa novi porast započne prije nego što se orezivanje završi. Generalno, ako se završi prije cvjetanja, zakasnjela rezidba neće negativno utjecati na rodna stabla dobre bujnosti, ali će već kasnija rezidba dovesti do smanjenja bujnosti. Ako se u voćnjacima u kojima postoji problem sa crnom truleži (crna trulež grana, lista i ploda – Botryosphaeria obtusa) rezidba vrši poslje početka porasta, može doći do dodatnog širenja ove bolesti. Kod kasne rezidbe, ostaci od rezidbe na zemlji u voćnjaku mogu ometati ostale kasno-zimske i rano proljećne radove, kao što su gnojenje i prva prskanja. Razlike u vremenskim ulovima u različitim godinama mogu dovesti do toga da se rezidba izvodi ranije ili kasnije.
Kako se orezuje
Program rezidbe trebalo bi isplanirati dosta prije same razidbe. Iskustva iz prethodne sezone treba da ukažu na promjene koje je neophodno napraviti u programu rezidbe. Nezadovoljavajući rezultati suzbijanja insekata ili bolesti mogu da ukažu na to da su stabla previsoka ili da su krošnje previše guste, pa ih pesticidi ne mogu pokriti na odgovarajući način. Loša boja ploda može poticati od pretjeranog zasjenjivanja ili bujnosti. Nedovoljna bujnost može biti uzrok premale veličine plodova, dok preveliki plodovi mogu imati veze sa pretjeranom bujnošću koja često predstavlja reakcijiu na prejaku rezidbu. Previsoka i stabla sa previše gustom krošnjom mogu otežati berbu. Neujednačenost reakcija na regulatore rasta, kao što su preparati koji se koriste za prorjeđivanje plodova, mogu ukazati na postojanje neprihvatljivih razlika u jačini bujnosti na gornjim i donjim dijelovima stabla. Sve su ovo pokazatelji neodgovarajućeg načina rezidbe i ukazuju na to da mora doći do nekih promjena u načinu i/ili jačini rezidbe.
Idealno, bujnost bi trebala da bude ravnomjerna dužinom cijelog stabla, međutim, ovo je rijedak slučaj. Kod najvećeg broja stabala, postoje tri oblika bujnosti, kako je to prikazano na slici 16. Uspravni porast (a), koji se odnosi na vršni dio stabla te se karakterizira velikom bujnošću i umjerenom rodnosti; plodovi koji se tu formiraju su često preveliki, mekani, neodgovarajuće boje i često naležu na grane.
Grane koje vise (b) su slabo bujne i jako zasjenjene. Ove su grane nerodne, a kada se na njima i formiraju plodovi, oni su mali i neodgovarajuće boje. Horizontalne grane (c) su umjereno bujne i veoma rodne. Plodove karakterizira dobra izloženost svijetlosti, odgovarajuća veličina i boja. Kako se sve tri vrste porasta uobičajeno javljaju kod najvećeg broja stabala, ni rezidba se ne može izvoditi na isti način duž cijelog drveta. Uglavnom bi trebalo izbjegavati rezove koji dovode do pojačanja bujnosti na ionako bujnim vršnim dijelovima stabla, već ih treba primenjivati na manje bujnim nižim granama i unutrašnjem djelu drveta.
Slika 16. Orijentacija rodnih grana.
Uspravna grana (a) je pretjerano bujna, umjereno rodna i rađa plodove koji su preveliki, mekani i neodgovarajuće boje. Grana koja raste sa donje strane veće grane (b) je jako zasjenjena, pa je karakterišu mala bujnost i rodnost, i rađa male, loše obojene plodove. Horizontalna grana (c) je umjerenog porasta, veoma rodna, i zbog dobre izloženosti svijetlosti, rađa plodove izvanredne boje.
|
Tajna ravnomjerne bujnosti duž cijelog stabla je ujednačena izloženost svijetlosti svih nosećih grana. Važnost konusnog oblika krošnje već je ranije naglašena. Iako je ovakav oblik relativno lako formirati na mladom, ponekad ga je teško održati na zrelom drvetu. Preklapanje grana susjednih stabala ne smije se dozvoliti, jer dovodi do velikog zasjenjivanja. Kod stabala bez potpore, visina drveta ne smije preći širinu grana. Kada se postigne ovakva visina, trebalo bi se potruditi oko vršnog dijela – njegov porast treba prilagoditi tako da ne zasjenjuje niže grane, i da ne dođe do njegove pojačane bujnosti. U ovom smislu, dvije stavke su od najveće važnosti. Kao prvo, uklanjanje jedne velike grane podstiče slabiju bujnost nego uklanjanje nekoliko manjih grana. Stoga je efikasnije ukloniti čitave grane ili njihove velike dijelove, sve do jakih i rodnih bočnih grana, nego izvršiti detaljnu rezidbu na bujnom vrhu stabla. Starije grane mnogih sorti, kao što je “Delišes”mogu da klonu, pa se veličina grane (i sjenke koju ona pravi) može značajno smanjiti uklanjanjem krajeva ovih grana, kako je prikazano na slici 17. U nekim slučajevima, može biti neophodno sprovesti redovan program podmlađivanja grana. Kod ovog pristupa, vršni dijelovi gornjih grana se redovno uklanjaju, a jake bočne grane formiraju tako da zauzmu željeni prostor. Godinu ili dvije prije uklanjanja vršnog dijela grane, bočna grana, bujni izdanak ili vodopija se ponekad mogu vezati u približni položaj koji će zauzeti nakon uklanjanja ovog dijela grane. Veoma često je proizvođaču koji je navikao na formiranje krošnji sa otvorenim centrom teško da na ovaj način orezuje vršni dio stabla koji ima zadatak da nižim granama obezbjedi odgovarajuću izloženost svijetlosti. Ovo može da izgleda kao da se uklanjaju najrodnije grane. Iako je istina da se otklanjaju potencijalno rodne grane, ipak se na većem broju nižih grana održava rodnost, a pored toga, mjere njege i berba plodova na nižim granama su lakše nego na višim.
Slika 17. Rezidba klonulih grana.
Grane koje se naginju nadole (gornja slika) nemaju dobru izloženost svijetlosti i obično zasjenjuju ostale grane. Pri rezidbi (donja slika) krajeve ovakvih grana trebalo bi prekratiti sve do bočne grane koja je u skoro horizontalnom položaju (a), a grane koje rastu nadole iz točaka na većim granama treba ukloniti u potpunosti (b)
Slika 17. Rezidba klonulih grana.
Grane koje se naginju nadole (gornja slika) nemaju dobru izloženost svijetlosti i obično zasjenjuju ostale grane. Pri rezidbi (donja slika) krajeve ovakvih grana trebalo bi prekratiti sve do bočne grane koja je u skoro horizontalnom položaju (a), a grane koje rastu nadole iz točaka na većim granama treba ukloniti u potpunosti (b)
|
Sljedeći faktor koji treba uzeti u obzir je reakcija na prekraćivanje jednogodišnjeg drveta. Ovakvo orezivanje potiče vegetativni porast, pa ga stoga na vršnim djelovima većine stabala treba izbjegavati. Treba ukloniti grane najveće bujnosti i zadržati manje bujne grane, bez ikakvog prekraćivanja (sl. 18) Pretjerano bujne uspravne izdanke treba prekratiti samo ako se rez može napraviti na umjereno bujnoj bočnoj grani koja ima veliki ugao grananja; ako to nije slučaj, uspravne izdanke treba potpuno ukloniti. Izuzetak se može napraviti samo ako bi nakon uklanjanja pretjerano bujnih vršnih izdanaka veliki dio grane (više od 46 cm) ostao bez točaka porasta. Ovakva grana je podložnija ožegotinama od sunca, i može se zaštititi jednom vodopijom ili izdanakom koji će se prekratiti na dužinu od 4-6 pupoljaka. Na donjem dijelu stabla, gdje bujnost može biti nezadovoljavajuća, potrebno je izvršiti precizniju rezidbu, jer ona ima veći efekat od velikih rezova. U ovoj situaciji treba prekratiti jednogodišnje grane . Neke sorte, formiraju veliki broj kvalitetnih grana koje bi trebalo sistematski ukloniti (sl. 19). Starije rodne grančice iz kojih se stalno formiraju grane često oslabe i postanu neproduktivne, pa njihovu bujnost treba podstaći prekraćivanjem i potpunim uklanjanjem, kako je prikazano na slici 20. Neke od ovih rodnih grančica, pogotovo one koje klonu i više ispod glavnog djela grane, treba u potpunosti ukloniti.
Na djelovima drveta gde je bujnost umjerena,a rodnost i izloženost svijetlosti zadovoljavajući, može biti potrebno obaviti rezidbu kako bi se podstakla bujnost (potpuno uklanjanje i obnavljanje rodnih grančica) i ukloniti uspravne grane; najbolji način rezidbe obično predstavlja kombinaciju ova dva ekstrema. Samu rezidbu treba nastaviti rutinski. Najbolje ju je obaviti u sljedeća tri koraka: prvo se načine veliki rezovi, zatim se uklone nepoželjne manje grane i izdanci, a završi se preciznim orezivanjem.
Slika 18. Rezidba bujnih uspravnih grana.
Stabla velike bujnosti često formiraju veliki broj vodopija i bujnih uspravnih izdanaka (gore). U ovoj situaciji, pri rezidbi naglasak treba staviti na uklanjanje prekomjerno bujnih grana i zadržavenje grana umjerenog porasta. Nepravilna rezidba (srednja slika) podrazumjeva prekraćivanje svih uspravnih grana (a), prekraćivanje bujnog izdanka do veoma kratke i bujne bočne grane ili bodlje (b), i uklanjanje svih dobrih grana (c). Ovakva rezidba potiče vegetativni porast. Pravilna rezidba (donja slika) podrazumjeva potpuno uklanjanje nekih uspravnih grana (d) kompletno odstranjivanje bujnog izdanka koji se formira iz rodnih grana (e), prekraćivanje bujne vodopije do horizontalne grane umjerene bujnosti (f), i uklanjanje pretjerano bujnog izdanka, a ostavljanje onog umjerene bujnosti (g). Ovaj način rezidbe ide u korist rodnosti.
Na djelovima drveta gde je bujnost umjerena,a rodnost i izloženost svijetlosti zadovoljavajući, može biti potrebno obaviti rezidbu kako bi se podstakla bujnost (potpuno uklanjanje i obnavljanje rodnih grančica) i ukloniti uspravne grane; najbolji način rezidbe obično predstavlja kombinaciju ova dva ekstrema. Samu rezidbu treba nastaviti rutinski. Najbolje ju je obaviti u sljedeća tri koraka: prvo se načine veliki rezovi, zatim se uklone nepoželjne manje grane i izdanci, a završi se preciznim orezivanjem.
Slika 18. Rezidba bujnih uspravnih grana.
Stabla velike bujnosti često formiraju veliki broj vodopija i bujnih uspravnih izdanaka (gore). U ovoj situaciji, pri rezidbi naglasak treba staviti na uklanjanje prekomjerno bujnih grana i zadržavenje grana umjerenog porasta. Nepravilna rezidba (srednja slika) podrazumjeva prekraćivanje svih uspravnih grana (a), prekraćivanje bujnog izdanka do veoma kratke i bujne bočne grane ili bodlje (b), i uklanjanje svih dobrih grana (c). Ovakva rezidba potiče vegetativni porast. Pravilna rezidba (donja slika) podrazumjeva potpuno uklanjanje nekih uspravnih grana (d) kompletno odstranjivanje bujnog izdanka koji se formira iz rodnih grana (e), prekraćivanje bujne vodopije do horizontalne grane umjerene bujnosti (f), i uklanjanje pretjerano bujnog izdanka, a ostavljanje onog umjerene bujnosti (g). Ovaj način rezidbe ide u korist rodnosti.
|
Slika 19: Potpuno uklanjanje kvalitetnih grana.
Mnoge sorte formiraju veliki broj kvalitetnih izdanaka u blizini završetaka grana (Slika gore). Ovo onemogućava optimalnu izloženost plodova svijetlosti. Rodne grane bi trebalo ukloniti i ravnomjerno rasporediti duž glavne grane (donja slika, a i b).
Mnoge sorte formiraju veliki broj kvalitetnih izdanaka u blizini završetaka grana (Slika gore). Ovo onemogućava optimalnu izloženost plodova svijetlosti. Rodne grane bi trebalo ukloniti i ravnomjerno rasporediti duž glavne grane (donja slika, a i b).
|
Slika 20. Jačanje rodnih grančica.
O nerodnosti rodnih grančica (gornja slika) govori prisustvo velikog broja grana (a) i slab porast sa sitnim pupoljcima i ponekom mrtvom rodnom grančicom (b). Bujnost ovih rodnih grana može se pojačati (donja slika) potpunim uklanjanjem nekih grana (c) i prekraćivanjem ostalih do jakog pupoljka (d).
O nerodnosti rodnih grančica (gornja slika) govori prisustvo velikog broja grana (a) i slab porast sa sitnim pupoljcima i ponekom mrtvom rodnom grančicom (b). Bujnost ovih rodnih grana može se pojačati (donja slika) potpunim uklanjanjem nekih grana (c) i prekraćivanjem ostalih do jakog pupoljka (d).
|
Slika 21.Preklapanje grana susjednih stabala.
Gore: uobičajeno preklapanje u redu u gustim nasadima. Sredina: nepravilna rezidba. Veliki broj rezova nastalih prekraćivanjem (a) podtiče nepoželjan vegetativni porast u blizini rezova.
Gore: uobičajeno preklapanje u redu u gustim nasadima. Sredina: nepravilna rezidba. Veliki broj rezova nastalih prekraćivanjem (a) podtiče nepoželjan vegetativni porast u blizini rezova.
|
 |
Veliki rezovi se prave pri uklanjanju polomljenih grana, kako bi se potpuno uklonio ili ograničio porast vršnog dijela, da bi se smanjilo zasjenjivanje donjih grana ili spriječilo međusobno preklapanje grana sa susjednih stabala. Međusobno preklapanje predstavlja mnogo veći problem, pošto su u velikom broju voćnjaka stabla sađena na premalom rastojanju za konkretan odnos podloga-sorta-zemljište, pa stabla već u ranim fazama porasta počinju da prelaze na međusobni prostor. Gdije je ovaj problem prisutan, stalni i mali rezovi nastali prekraćivanjem samo potiču vegetativni porast i nerodnost. Najefikasnije riješenje jeste u potpunosti ukloniti grane koje smetaju ili ih prekratiti do jake bočne grane koja se može formirati tako da se prilagodi tom dijelu prostora. U ekstremnim slučajevima može biti neophodno redovno provoditi postupke podmlađivanja.
Sljedeći korak je uklanjanje nerodnog drveta. Ovdije se podrazumjevaju i pretjerano bujne grane, kao što su vodopije i uspravni izdanci, kao i slabe grane koje vise i koje su uvijek u sjeni.
Preostale grane predstavljaju efektivnu rodnu površinu, i kako bi se održala optimalna bujnost, ravnomjerno odstojanje izmedu rodnih grančica i osigurala maksimalna izloženost plodova svijetlosti, treba izvršiti preciznu rezidbu. Ova rezidba podrazumjeva orezivanje potpunim uklanjanjem i jačanje bujnosti rodnih grančica . Međutim, ako su se ove grane nalazile u sjeni, apsolutno zadovoljavajući rezultat postiže se samo ako se poboljša njihova izloženost svijetlosti.