VOĆARSKI SAVJETI: Uzgojni oblici u voćarstvu

Uzgojni oblik voćke predstavlja način na koji se oblikuje krošnja. Uzgojni oblik je, uz sortu, podlogu, i razmak sadnje ključni element o kojem ovisi rentabilnost proizvodnje.

Bez usklađivanja navedenih čimbenika nema uspješne proizvodnje. Greške načinjene prilikom njegovog odabira ne mogu se uopće ispraviti i ostavljaju trajne negativne posljedice.
Izbor uzgojnog oblika je među mnogim uzgojnim oblicima u praksi nemilosrdno nametnuo one koji su u modernoj proizvodnji najprihvatljiviji: niskog rasta zbog olakšane rezidbe bez primjene ljestava, kvalitetne zaštite od štetočinja te dohvatljive i učinkovite berbe.

Zahtjevi koje mora ispuniti uzgojni oblik:
• brzo i lako formiranje
• velika rodna površina
• mali zahtjevi prema održavanju
• omogućena maksimalna primjena mehanizacije
• učinkovita berba
• maksimalno iskorištenje indeksa lisne površine (ILP/ha)
Treba napomenuti da ne postoji uzgojni oblik koji bi posve zadovoljio postavljene uvjete. Stoga su se razvili mnogobrojni oblici koji odgovaraju pojedinim voćnim vrstama ili uvjetima uzgoja.

Postoje tri osnovne grupe uzgojnih oblika:

1. Prostorni:

a) s provodnicom

obična piramida
popravljena piramida
etažna piramida
vretenasti grm

b) bez provodnice

vaze

2. Plošni:

pravilna palmeta s kosim granama
nepravilna palmeta s kosim granama
palmeta s vodoravnim granama
horizontalna palmeta
drapo-marchand (zastava)
bouche – tomas (danas se rjeđe koriste)

3. Uzgojni oblici u pravcu:

vitki vretenasti grm
super vitko vreteno
kordonci (vertikalni, kosi, horizontalni)
sustav “v”
solar (tatura trelis)
mikado

1. Prostorni uzgojni oblici

Obična piramida

Provodnica i 3 glavne skeletne grane, koje izbijaju u razmaku od 15 do 20 cm.
Skeletne grane su otklonjene od provodnice pod kutom od 45°.
Iznad skeletnih grana na provodnici se razvodi više kraćih ogranaka.

Etažna piramida

Na provodnici ima 2 do 3 etaže skeletnih grana.
Razmak između etaža je 60 do 120 cm (ovisno o bujnosti).
Svaka etaža ima 3 do 5 grana koje izbijaju u pršljenu jedna nasuprot drugoj.
Krošnja ovog oblika ima veliku rodnu površinu, ali je u sredini jače zasjenjena.

Vretenasti grm

Na provodnici se skeletne grane spiralno razvode na sve strane u razmaku od 15 do 20 cm (u početku formiranja, a kasnije je veći razmak među granama).
Te grane s provodnicom zatvaraju kut od 90° (osigurati maksimalno osvjetljenje krošnje).
Ima nisko deblo (40 do 50 cm), a čitavo stablo je visine do maksimalno 2,5 m (za intenzivni uzgoj).
Formira se u intenzivnim nasadima.

Vaza – prostorni uzgojni oblik bez provodnice

Krošnju čine najčešće 3 osnovne grane raspoređene međusobno tako da zatvaraju kut od 120°, a sa zamišljenom provodnicom zatvaraju kut od 45°.
Razmak skeletnih grana po visini je 10 cm.
Dobra osvijetljenost vanjske i unutrašnje strane krošnje (bolja obojenost plodova, manji napad bolesti i štetnika).

2. Plošni uzgoji oblici

Pravilna palmeta s kosim granama

Formiraju se 3 etaže skeletnih grana koje izbijaju na približno istoj visini, tj. jedna nasuprot drugoj.
Razmaci od 60 do 120 cm.
Skeletne grane prvog reda zatvaraju s provodnicom kut od 45° (najveće su), grane drugog reda kut od 50°, a grane trećeg reda kut od 60°.
Otežano formiranje.

Horizontalna palmeta

Na provodnici se na razmaku od 60 do 80 cm razvodi 3 do 4 para (kata) skeletnih grana koje se iz osnove usmjeravaju u vodoravni položaj.
Na gornjoj strani skeletnih grana razvijaju se bujniji izboji koji se ljeti moraju odstranjivati (nedostatak).
Teško održavanje ovog uzgojnog oblika.

Nepravilna palmeta s kosim granama

Ima veći broj primarnih skeletnih grana od pravilne palmete.
Te grane su na razmaku od 20 do 40 cm naizmjenično u pravcu reda.
Za srednje bujne voćke.

4. Uzgojni oblici u pravcu

Vitki vretenasti grm

Modifikacija vretenastog gram.
Skelet čini provodnica koja je obrasla duljim ili kraćim izbojima na kojima donosi rod.
Razmak između izboja je 10 do 20 cm.
Zbog plitkog korijena potrebna je stalna armatura.
Važno održavanje krošnje (oblik stošca).
Visina oko 2 m.

Vertikalni kordonac

Uspravna provodnica na kojoj su spiralno poredane kratke rodne grančice.
Potreban je stalni rez i održavanje uzgojnog oblika.
Primjenjuju se u gustom sklopu.

Kosi kordonac

Sličan je vertikalnom kordoncu samo što se provodnica formira u kosom položaju pod kutom od 45°.

“V” sustav uzgoja

Sličan kosom kordoncu.
Sadnice se sade 25 cm jedna od druge cik-cak i otklanjaju se pod kutom od 50°.
Armatura se postavlja u obliku slova “V”.
Osigurava veći broj stabala po hektaru pa svjetlo prolazi unutar i sa strane krošnje.